Freeska Landriucht – het oudste Friese boek

Het Freeska Landriucht (of (Oude) Druk)) is het eerste boek dat in de Friese taal gedrukt is. Dit is tevens het enige gedrukte boek dat binnen het Oudfriese corpus van rechtsteksten bekend is. Het Freeska Landriucht roept als object veel vragen op, zoals: Waarom is dit boek gemaakt? Wie was de opdrachtgever? Wie was de drukker? En waar stond zijn pers? Hoe is dit boek vervaardigd? Al vanaf de achttiende eeuw zijn onderzoekers geïntrigeerd door het Freeska Landriucht en diens drukker. Alle publicaties hierover ten spijt, hangt er nog steeds een waas van geheimzinnigheid rondom dit bijzondere drukwerk en zijn context.

 

De Freeska Landriucht-Drukkerij (FLD)

A sinds de achttiende eeuw zijn er ruim 100 publicaties over de FLD verschenen, waarvan het gros vol speculatie en controverse staat. De op watermerken gebaseerde datering van het Freeska Landriucht is inmiddels breed geaccepteerd. Het zou geproduceerd zijn ergens in de jaren 1484-1486, wat tot de aanname heeft geleid dat de de FLD actief is geweest in de periode 1483-1487. De voornaamste vraag rondom de FLD is diens locatie. In diverse publicaties zijn maar liefst 14 locaties met de onderneming in verband gebracht. Hiervan bevinden zich zeven in Friesland, vijf in de rest van Nederland één in België en één in Duitsland. Bijzonder is dat alle uitgaven van de FLD, afgezien van de Statuta, gedrukt lijken te zijn naar manuscripten. Het zou dus kunnen zijn, dat een of meer handschriften als origineel voor een FLD-uitgave hebben gediend. Mochten dergelijke handschriften ontdekt of als zodanig herkend worden, dan zou dat wellicht de oorsprong van de FLD kunnen prijsgeven.

------

Onderzoek naar de Freeska Landriucht-drukkerij

Bij het oplossen van het raadsel rondom de lokalisatie van de FLD, is tot nu toe vooral gekeken naar druktechnische en andere paleotypische aspecten, watermerken en taalkundige kenmerken van de tekst. Verder is het Freeska Landriucht filologisch, tekstkritisch en rechtshistorisch onderzocht; in 2023 is een nieuwe editie waarin deze aspecten zijn meegenomen, verschenen bij de Leidse uitgeverij Brill, in hardcover en als Open Acces (zie hier).

Aan paleografische en codicologische aspecten is tot op heden weinig aandacht besteed, maar wij proberen hier verandering in aan te brengen. Toch, al het onderzoek naar de FLD ten spijt zijn rechtstreekse verwijzingen naar de FLD in contemporaine bronnen en archiefstukken tot nu toe nog niet gevonden of als zodanig herkend.

------

Pastei

De boekarcheologische onderzoeksgroep Pastei houdt zich momenteel met het Freeska Landriucht en met name de drukker ervan. Wij proberen op basis van tekstvergelijking en codicologisch onderzoek naar de productie van de FLD, de drukgangen van het Freeska Landriucht in kaart te kunnen brengen. Daarnaast hopen wij op basis van onderzoek naar handschriftelijke elementen in het Freeska Landriucht en in combinatie met archiefonderzoek, de locatie van de FLD te traceren. Mocht u als lezer van deze toelichting tips of opmerkingen hebben die ons onderzoek kunnen bevorderen, dan mag u altijd contact met ons opnemen.